جایزه نوبل ادبیات
جایزه نوبل ادبیات
جایزه نوبل ادبیات (Nobel Prize in Literature) بدون شک معتبرترین و پرآوازهترین جایزه ادبی در سراسر جهان است. این جایزه که هر ساله به نویسندهای برای مجموعهی آثارش اهدا میشود، نه تنها یک افتخار بینظیر برای خالق اثر، بلکه یک رویداد فرهنگی (cultural event) مهم است که توجه تمام دنیا را به قدرت و اهمیت ادبیات جلب میکند.
وصیتنامه آرمانگرای آلفرد نوبل
این جایزه بر اساس وصیتنامه آلفرد نوبل (Alfred Nobel) شکل گرفت. او در وصیتنامهاش قید کرد که این جایزه باید به نویسندهای اهدا شود که “برجستهترین اثر با گرایش آرمانخواهانه” (in an ideal direction) را خلق کرده باشد. این عبارت کلیدی در طول زمان تفاسیر گوناگونی داشته است؛ از ایدهآلهای انساندوستانه گرفته تا نوآوریهای ساختاری و دیدگاههای انتقادی. اولین جایزه در سال ۱۹۰۱ به سولی پرودوم، شاعر فرانسوی، اهدا شد.
مجموعه آثار یک عمر
برخلاف بسیاری از جوایز دیگر که به یک کتاب خاص اهدا میشوند، جایزه نوبل به مجموعه آثار یک نویسنده (body of work) و تأثیر کلی او بر ادبیات جهان تعلق میگیرد. با این حال، کمیته نوبل گاهی در بیانیه خود به یک اثر مشخص برای نمونه اشاره میکند؛ مانند اشاره به رمان “پیرمرد و دریا” هنگام اهدای جایزه به ارنست همینگوی (Ernest Hemingway) در سال ۱۹۵۴.
فرآیند انتخاب در آکادمی سوئد
مسئولیت انتخاب برنده بر عهده آکادمی سوئد (Swedish Academy) است و فرآیندی پیچیده و محرمانه دارد:
- نامزدی (Nomination): هزاران کارشناس ادبی در سراسر جهان دعوت میشوند تا نامزدهای خود را معرفی کنند.
- لیست نهایی: کمیته نوبل ابتدا یک لیست بلند و سپس یک لیست کوتاه (shortlist) حدودا ۲۰ نفره تهیه میکند.
- بررسی نهایی: اعضای آکادمی آثار نامزدهای نهایی را در طول تابستان مطالعه میکنند.
- اعلام برنده: سرانجام در اوایل ماه اکتبر (October)، نام برنده به صورت رسمی اعلام میشود. نکته جالب این است که اسامی نامزدها تا ۵۰ سال محرمانه باقی میماند.
تأثیر نوبل بر بازار جهانی کتاب
اعلام نام برنده نوبل، تأثیری فوری و شگرف بر بازار کتاب دارد. آثار نویسنده برگزیده به سرعت در صدر لیست کتابهای پرفروش (bestsellers) قرار میگیرد و به زبانهای جدید ترجمه میشود. دنبال کردن برندگان نوبل ادبیات (Nobel laureates in Literature) یکی از بهترین راهها برای آشنایی با نویسندگان بزرگ و تأثیرگذار عصر ماست.

