Mario Vargo ( ماریو بارگاس یوسا )

ماریو بارگاس یوسا (Mario Vargas Llosa): راهنمای جامع نویسنده برنده نوبل و کالبدشکاف قدرت

ماریو بارگاس یوسا (Mario Vargas Llosa)، رمان‌نویس، مقاله‌نویس، روزنامه‌نگار و سیاستمدار سابق پرویی، یکی از آخرین بازماندگان و غول‌های جریان ادبی تاریخ‌ساز “بوم آمریکای لاتین” (Latin American Boom) در دهه ۱۹۶۰ است. او که در سال ۲۰۱۰ برنده جایزه نوبل ادبیات (Nobel Prize in Literature) شد، به عنوان یک داستان‌گوی ماهر و یک روشنفکر عمومی برجسته، تمام عمر خود را وقف کاوش در یکی از وسوسه‌انگیزترین و در عین حال ویرانگرترین جنبه‌های وجود انسان کرده است: قدرت (Power). بارگاس یوسا با ساختارهای روایی پیچیده و نوآورانه و نثری دقیق، به کالبدشکافی ساختارهای قدرت، از دیکتاتوری‌های سیاسی گرفته تا روابط خانوادگی، می‌پردازد و تأثیر آن را بر روی سرنوشت فرد و جامعه به تصویر می‌کشد.

از دانشکده نظامی تا ستاره ادبیات: تولد یک نویسنده

مسیر زندگی ماریو بارگاس یوسا، مانند بسیاری از نویسندگان هم‌نسلش در آمریکای لاتین، عمیقاً با سیاست و تاریخ گره خورده است. تجربه کلیدی دوران نوجوانی او، دو سال تحصیل در دانشکده نظامی لئونسیو پرادو در لیما بود. این تجربه از یک محیط خشک، نظامی و سرشار از خشونت‌های پنهان، الهام‌بخش اصلی اولین رمان تاریخ‌ساز او، “سال‌های سگی” (The Time of the Hero)، شد. او در جوانی تحت تأثیر ایده‌های اگزیستانسیالیستی ژان-پل سارتر (Jean-Paul Sartre) بود و با جنبش‌های چپ‌گرا و انقلاب کوبا همدلی داشت. او به پاریس و سپس به لندن نقل مکان کرد و در آنجا به بخشی از حلقه نویسندگان مهاجر آمریکای لاتین تبدیل شد که قرار بود با انتشار آثارشان در دهه ۱۹۶۰، انقلابی در ادبیات جهان ایجاد کنند.

سبک نوشتاری: معمار دنیاهای پیچیده

بارگاس یوسا یکی از استادان مسلم نوآوری‌های روایی (Narrative Innovations) است. او از تکنیک‌های پیچیده‌ای برای به چالش کشیدن خواننده و ارائه تصویری چندبعدی و کامل از واقعیت استفاده می‌کند.

  • روایت‌های چندصدایی (Polyphonic Narratives): او به ندرت داستان را از یک زاویه دید واحد روایت می‌کند. در رمان‌های او، چندین خط داستانی، چندین راوی و چندین دوره زمانی به صورت موازی و در هم تنیده پیش می‌روند.
  • تکنیک “داده‌های پنهان”: او استادانه اطلاعات را از خواننده پنهان می‌کند و سپس به تدریج و مانند قطعات یک پازل، آن‌ها را آشکار می‌سازد. این تکنیک، خواننده را به یک شرکت‌کننده فعال در کشف حقیقت داستان تبدیل می‌کند.

آثار برجسته: کالبدشکافی قدرت در سه پرده

کارنامه بارگاس یوسا سرشار از آثار مهم است، اما سه رمان او به بهترین شکل، دغدغه اصلی او یعنی تحلیل قدرت را نشان می‌دهند.

“سال‌های سگی” (The Time of the Hero) – ۱۹۶۳

این رمان که اولین موفقیت بزرگ او بود، داستان گروهی از دانش‌آموزان یک دانشکده نظامی را روایت می‌کند. دانشکده، به عنوان یک “میکروکاسم” (microcosm) یا مدل کوچکی از جامعه پروی آن زمان، پر از خشونت، سلسله‌مراتب قدرت و قوانین نانوشته است. این کتاب به دلیل تصویر بی‌پرده‌اش از فساد، در پرو به صورت عمومی سوزانده شد.

“گفتگو در کاتدرال” (Conversation in the Cathedral) – ۱۹۶۹

این اثر، به عقیده بسیاری، جاه‌طلبانه‌ترین و پیچیده‌ترین رمان بارگاس یوساست. رمان با یک سوال ساده و در عین حال عمیق آغاز می‌شود: “چه زمانی پرو به فنا رفت؟”. داستان، یک گفتگوی طولانی میان دو شخصیت در یک کافه به نام “کاتدرال” است که به تدریج به یک نقب عمیق در تاریخ فساد سیاسی و اجتماعی پرو در دوران دیکتاتوری مانوئل اودریا تبدیل می‌شود.

“سور بز” (The Feast of the Goat) – ۲۰۰۱

این شاهکار دوران پختگی بارگاس یوسا، یک کالبدشکافی هولناک و دقیق از روان‌شناسی دیکتاتوری (Dictatorship) است.

  • داستان: رمان سه خط داستانی را به طور موازی دنبال می‌کند: داستان خود دیکتاتور جمهوری دومینیکن، رافائل تروخیو، در آخرین روز زندگی‌اش؛ داستان گروهی که قصد ترور او را دارند؛ و داستان اورانیا کابرال، زنی که پس از سال‌ها به کشور بازگشته تا با خاطرات وحشتناک خود از دوران دیکتاتوری روبرو شود.
  • اهمیت: این کتاب به شکلی بی‌نظیر نشان می‌دهد که چگونه یک رژیم توتالیتر، نه تنها جامعه را، بلکه روح و روان تک‌تک شهروندانش را نیز به تباهی می‌کشد.

روشنفکر عمومی: از سیاست تا ادبیات

بارگاس یوسا همواره یک روشنفکر عمومی فعال بوده است. او در سال ۱۹۹۰ برای ریاست جمهوری پرو نامزد شد، اما شکست خورد. دیدگاه‌های سیاسی او در طول زمان از چپ‌گرایی به لیبرالیسم (Liberalism) کلاسیک و دفاع از بازار آزاد تغییر کرده است که این امر او را به شخصیتی جنجالی در میان روشنفکران آمریکای لاتین تبدیل کرده است.

جمع‌بندی: میراث یک رمان‌نویس بزرگ

ماریو بارگاس یوسا با تعهد تزلزل‌ناپذیر خود به هنر رمان‌نویسی و نقش روشنفکری، توانسته است آثاری خلق کند که هم از نظر فرمی پیچیده و نوآورانه و هم از نظر محتوایی، عمیقاً انسانی و جهان‌شمول هستند. میراث او، درک این نکته است که سرنوشت فردی، همواره به شکلی تراژیک یا حماسی، با سرنوشت جمعی و تاریخ یک ملت گره خورده است.

مشاهده بیشتر