Lewis Carroll ( لوئیس کرول )

لوئیس کرول (Lewis Carroll): راهنمای جامع خالق “آلیس در سرزمین عجایب” و استاد ادبیات نانسنس

 

لوئیس کرول (Lewis Carroll)، با نام واقعی چارلز لاتویج داجسون (Charles Lutwidge Dodgson) (۱۸۳۲-۱۸۹۸)، نویسنده، شاعر، ریاضی‌دان و عکاس انگلیسی، یکی از نوآورترین و تأثیرگذارترین چهره‌ها در تاریخ ادبیات کودک (Children’s Literature) و پایه‌گذار اصلی ژانر “ادبیات نانسنس” (Literary Nonsense) است. او با خلق شاهکارهای جاودانه‌ای چون “ماجراهای آلیس در سرزمین عجایب” (Alice’s Adventures in Wonderland) و دنباله آن، “آن‌سوی آینه” (Through the Looking-Glass)، توانست دنیاهایی را بیافریند که در آن‌ها، منطق واژگون می‌شود، کلمات به بازی گرفته می‌شوند و تخیل هیچ مرزی نمی‌شناسد. آثار او فراتر از داستان‌های ساده برای کودکان، کاوش‌هایی عمیق در ماهیت زبان، منطق، هویت و رویا هستند.

 

دوگانگی شگفت‌انگیز: چارلز داجسون در برابر لوئیس کرول

 

برای درک شخصیت و آثار لوئیس کرول، باید با دوگانگی زندگی او آشنا شد. از یک سو، چارلز داجسون، یک استاد خشک و جدی ریاضیات (Mathematics) و منطق (Logic) در دانشگاه آکسفورد بود؛ مردی خجالتی و با لکنت زبان که زندگی‌ای آرام و آکادمیک داشت. او مقالات و کتاب‌های متعددی در زمینه هندسه و منطق ریاضی نوشت. اما از سوی دیگر، لوئیس کرول، نام مستعاری بود که داجسون برای انتشار آثار ادبی و اشعارش از آن استفاده می‌کرد. این “خود” دیگر او، شخصیتی کاملاً متفاوت بود: یک داستان‌گوی خلاق، بازیگوش و سرشار از تخیل که در دنیای کودکان، به ویژه در همراهی با دختربچه‌ای به نام آلیس لیدل (Alice Liddell) و خواهرانش، به آرامش می‌رسید. این دوگانگی میان منطق‌دان دقیق و داستان‌سرای خیال‌پرداز، کلید اصلی درک جهان منحصربه‌فرد آثار اوست؛ دنیاهایی که در آن‌ها، بازی‌های زبانی و معماهای منطقی در دل یک داستان فانتزی و رویایی پنهان شده‌اند.

 

شاهکارهای ماندگار: سفری به عمق لانه خرگوش

 

میراث اصلی لوئیس کرول دو رمانی هستند که ماجراهای دختربچه‌ای به نام آلیس را دنبال می‌کنند و به ستون‌های اصلی ادبیات فانتزی و نانسنس تبدیل شده‌اند.

 

“ماجراهای آلیس در سرزمین عجایب” (Alice’s Adventures in Wonderland) – ۱۸۶۵

 

این رمان که یکی از مشهورترین و تأثیرگذارترین کتاب‌های تاریخ ادبیات است، داستان سفر آلیس به دنیایی زیرزمینی و سوررئال را پس از دنبال کردن یک خرگوش سفید با جلیقه روایت می‌کند.

  • دنیای نانسنس: سرزمین عجایب، دنیایی است که در آن قوانین فیزیک، منطق و آداب اجتماعی دنیای واقعی به کلی واژگون شده‌اند. حیوانات سخن می‌گویند، اندازه‌ها مدام تغییر می‌کنند و شخصیت‌هایی مانند گربه چشایر، کلاهدوز دیوانه و ملکه سرخ با منطق عجیب و غریب خود، آلیس (و خواننده) را به چالش می‌کشند.
  • بازی‌های زبانی و منطقی: این کتاب سرشار از جناس‌ها، معماها، اشعار نقیضه و بازی‌های کلامی است که نشان‌دهنده ذهن ریاضی‌دان نویسنده‌اش است. داستان در واقع مجموعه‌ای از معماهای منطقی است که در قالبی کودکانه ارائه شده‌اند.
  • اهمیت: “آلیس در سرزمین عجایب” یک انقلاب در ادبیات کودک بود. این کتاب از داستان‌های اخلاقی و پندآموز دوران ویکتوریایی فاصله گرفت و به جای آن، لذت خالص تخیل، بازی و کنجکاوی را جشن گرفت.

 

“آن‌سوی آینه” (Through the Looking-Glass, and What Alice Found There) – ۱۸۷۱

 

این کتاب، دنباله‌ای بر ماجراهای آلیس است که این بار، او با عبور از یک آینه وارد دنیایی موازی می‌شود که مانند یک صفحه شطرنج بزرگ طراحی شده است.

  • مضمون شطرنج و منطق: ساختار این داستان کاملاً بر اساس یک بازی شطرنج است و آلیس به عنوان یک مهره پیاده، باید از خانه‌های مختلف عبور کند تا به انتهای صفحه رسیده و “ملکه” شود. این ساختار به کرول اجازه می‌دهد تا معماهای منطقی و فلسفی پیچیده‌تری را مطرح کند.
  • شعر “جبرواکی” (Jabberwocky): این کتاب شامل یکی از مشهورترین اشعار نانسنس در زبان انگلیسی، یعنی “جبرواکی” است. این شعر که با کلمات بی‌معنی اما از نظر دستوری صحیح ساخته شده، نمونه‌ای درخشان از قدرت موسیقی و ساختار زبان، مستقل از معنای کلمات است.

 

میراث لوئیس کرول

 

تأثیر لوئیس کرول بر فرهنگ و ادبیات جهان غیرقابل اندازه‌گیری است.

  • پایه‌گذاری ژانر نانسنس: او به طور رسمی ژانر ادبیات نانسنس را به عنوان یک فرم هنری جدی تثبیت کرد.
  • تأثیر بر سوررئالیسم: آثار او الهام‌بخش بسیاری از هنرمندان و نویسندگان جنبش سوررئالیسم (Surrealism) در قرن بیستم شد.
  • تأثیر بر فرهنگ عامه: شخصیت‌ها و مفاهیم دنیای آلیس، از “افتادن در لانه خرگوش” گرفته تا “لبخند گربه چشایر”، به بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ عامه، فلسفه و حتی علم تبدیل شده‌اند. آثار لوئیس کرول به ما یادآوری می‌کنند که گاهی بهترین راه برای درک منطق، واژگون کردن آن است و در پس بی‌معنی‌ترین بازی‌ها، عمیق‌ترین حقایق می‌تواند نهفته باشد.
مشاهده بیشتر